Marin kielen ja kulttuurin puolesta, Tšeboksaryn patohanketta vastaan

Kirjailija- ja taiteilijajärjestö Kiila ry. vastustaa Venäjän hallituksen ja presidentti Medvedevin suunnitelmaa rakentaa uusi sähkövoimala Tšeboksaryyn. Voimalahanke nostaisi Volga-joen vedenpintaa 63 metristä 68 metriin. Tämän seurauksena 165 000 hehtaaria maata jäisi veden alle Mari-Elin ja Tšuvassian tasavalloissa sekä Nižny-Novgorodin läänissä. Vedenpinnan nostaminen johtaisi sosiaaliseen, ekologiseen ja taloudelliseen katastrofiin. Tuhansien ihmisten siirtäminen veden tieltä tuhoaisi kulttuuriarvoja. Hanke olisi tuhoisa erityisesti sukulaiskansamme vuorimarilaisten kulttuurille.

Volgan oikean rannan mäkisellä seudulla eläviä marilaisia sanotaan vuorimarilaisiksi; he puhuvat marin kielistä harvinaisempaa, vuorimarin kieltä, jonka puhujia on vain 30 000. Vuorimarin kieli on yksi Marinmaan kolmesta virallisesta kielestä. Mari-Elin tasavalta sijaitsee 800 kilometria Moskovasta itään Volgan rannoilla. Marin tasavallan 728 000 asukkaasta 43 prosenttia on mareja. Mareista 80 prosenttia puhuu äidinkieltään. Kaikkiaan Venäjällä asuu 605 000 marilaista.

Kolmasosa Vuori-Marin alueesta jäi aiemmin veden alle, kun Tšeboksaryn sähkövoimala aloitti toimintansa vuonna 1980. Veden tieltä karkotettiin 8000 vuorimarilaista, ja monet muut muuttivat pois Vuori-Marista.

Nykyinen suunnitelma on herättänyt raivoa Marinmaan, Tšuvassian ja Nižny-Novgorodin läänin eri etnisissä ryhmissä. Nižnynovgorodilainen ympäristöjärjestö Dront on yksi hankkeen äänekkäimmistä vastustajista. Myös ortodoksisen kirkon piirissä vastustetaan hanketta. Nižny-Novgorodin eksargaatti on varoittanut, että nouseva vesi tuhoaisi yhden alueen "merkittävimmistä historiallisista ja kulttuurisista kohteista", Makarjevin luostarin.

Marinmaa on tullut tunnetuksi marivähemmistön sorrosta. Poliittinen sorto alkoi Marissa jo 2001, kun Leonid Markelov valittiin tasavallan presidentiksi. Putinin "Kansojen ystävyyden" kunniamerkillä palkitseman Markelovin aikana kymmeniä kriittisiä toimittajia, kansalaisaktivisteja ja oppositiojohtajia on hakattu ja tapettu. Marilaista kulttuuria ja kielenopetusta kurjistetaan. Marinkielisiä pieniä kyläkouluja suljetaan, eikä isommissa kouluissa ole tarpeeksi vähemmistökielen opetusta. Valtion tuella vuorimariksi julkaistaan vain muutama kirjaa vuodessa. Erityisen huono tilanne on lastenkirjallisuuden kannalta, valtion tuella on viimeisen kymmenen vuoden aikana julkaistu vain kaksi marinkielistä lastenkirjaa.

Kuten Kaakkois-Turkin kurdialueen esimerkki osoittaa, valtavat vesivoimahankkeet joiden tieltä tuhotaan kyliä ja kaupunkeja ja karkoitetaan tuhansia ihmisiä, voidaan käsittää passiivisena kansamurhastrategiana. Juuriltaan tempaistujen ihmisten kulttuuri ja elinehdot eivät välttämättä koskaan palaa ennalleen. YK:n yleiskokouksessa vuonna 1948 hyväksytty Sopimus kansanmurhan ehkäisemiseksi kieltää yksiselitteisesti "ryhmän elinehtojen tahallisen huonontamisen tarkoituksena aikaansaada sen fyysillinen häviäminen joko kokonaan tai osittain".

Vetoamme Venäjän presidentti Medvedeviin, Venäjän Vesiliikenneministeriöön ja energiayhtiö Rosenergoon, pysäyttäkää tämä hanke.

Kiila ry.



В поддержку марийской культуры и языка, против Чебоксарской ГЭС


Официально зарегистрированная организация литераторов и работников искусства ”Кийла” (Клин) выступает против решения правительства РФ и президента Дмитрия Медведева о планировании поднятия уровня Чебоксарской ГЭС. В плане поднятие уровня реки Волги от нынешнего уровня 63 метров до 68 метров, в результате чего в Республиках Марий Эл, Чувашия и Нижегородской области окажется под водой 165 000 га земли. Поднятие уровня воды приведет к социальной, экологической и экономической катастрофе. Расселение тысяч людей в другие районы также приведет к потере культурных ценностей. Данный проект представляет особую угрозу нашему родственноязычному народу – горным мари.

Значительная часть горных мари живет в правобережном Горномарийском районе Марий Эл, они также проживают в левобережной части Волги, в Килемарском районе и по Ветлуге. Горные мари являются также коренным народом севера Нижегородской области, к сожалению, там на родном языке говорит только старшее поколение. Ни в одной школе данной области горномарийский язык не преподается. Говорящих на горномарийском языке чуть более 30 000. Он является одним из трех государственных языков Марий Эл. Республика Марий Эл находится примерно в 800 км восточнее Москвы. В Марий Эл ок. 728 000 жителей, 43% составляют марийцы. 80% мари владеет родным языком. Общее количество мари по РФ достигает до 605 000.

Третья часть территорий горных мари осталась под водой в результате пуска в эксплуатацию Чебоксарской ГЭС в 1980 году. Из зоны затопления было эвакуировано ок. 8000 жителей, большинство из которых были горные мари, многие из них переехали в другие регионы страны.

Против настоящего плана поднятия уровня Волги до отметки 68 метров выступают различные группы граждан в Марий Эл, Чувашии и Нижегородской области. Наиболее активно против данного проекта выступает нижегородская экологическая организация ”Дронт”. Также представители православной церкви против проекта. Руководство Нижегородской епархии предупреждает, что поднятие уровня воды уничтожит ”один из значительных культурно-исторических памятников” региона - Макарьевский монастырь.

Республика Марий Эл получила известность из-за дискриминации в своей Республике коренного титульного народа. Политическая дискриминация в Марий Эл началась еще в 2001 году после вступления на пост президента Республики Леонида Маркелова. Владимир Путин наградил Маркелова ”Орденом Дружбы Народов” и за время правления Маркелова были избиты или убиты десятки журналистов, национальных активистов и представителей оппозиции, критиковавших его. Сужается сфера влияния марийской культуры и уменьшается преподавание марийского языка. Марийскоязычные малокомплектные сельские школы закрываются, а в больших школах марийский язык преподается недостаточно. За счет госбюджета на горномарийском языке публикуется мизерное количество книг. Особенно плохая ситуация наблюдается с выпуском детских книг и литературы. За последние десять лет на горномарийском языке было выпущено только две детские книги, которые можно причислить к разряду детская литература.

Пример курдов юго-восточной Турции показывает, что строительство гигантских гидростанций приводит к уничтожению сел и городов, эвакуации тысяч людей, что можно отнести к форме пассивного геноцида народа. Народ, оторванный от корней и традиционного уклада жизни, может потерять свою самобытность. Договор ООН от 1948 года “О предотвращении геноцида” строго запрещает “преднамеренное ухудшение уклада жизни какой-либо группы (народа), что может привести к частичному или полному физическому его исчезновению”.

Обращаемся к президенту Российской Федерации Д. Медведеву, к Министерству Водного транспорта РФ и руководству “Росэнерго” приостановить планирование по поднятию уровня Чебоксарской ГЭС.

“Кийла”
зарегистрированное объединение писателей и работников искусства




Мары йӹлмӹ дон культура верц, Чебоксар ГЭС ваштареш


Сирӹзӹвлä дон артньыквлäн ”Кийла” (Ишкӹ) лӹмäн регистрируйымы организациштӹ Россий Федерацин вуйлатымашын дä президент Медведевӹн Чебоксар ГЭС-ым пакыла кузыктымы планышты ваштареш ылеш. Проект семӹнь Йылын кÿкшӹцшӹ 63 метр гӹц 68 метр якте кузыктымы лиэш. Тидӹ паштек Марий Эл дон Суасламары Республикывлäштӹ дä Угарман областьышты 165 000 гектар мÿлäндӹ вӹд пындашеш кодеш. Вӹдӹн кÿкшӹцшӹм лÿктäлмäш социальный нелӹцвлä дон экологи дон экономикӹштӹш катастрофывлäм канда. Вӹдӹм лÿктäлӹт гӹнь, эдемвлä тӹжемӹн ӹлӹмӹ вäрвлäштӹм кодышашлык лит дä тенге культурыштым ямден кердӹт. Ти проектӹм ӹлӹмäшкӹ пыртат гӹнь, сек кого ойхы дон эксӹкшӹм мäмнäн родньык халыкна, кырык марынвлä, ужыт лиэш.

Кырык марынвлä Йылын вургымла дä вäрӹн-вäрӹн шалахай сирӹштӹжӹ ӹлäт. Цилäжӹ кырык марла попышывлä 30 000 нäрӹн ылыт. Марий Элын кым кугижäнӹш йӹлмӹ логӹц, тӹдӹ иктӹжӹ ылеш. Марий Эл Республика Москва гӹц Ирвел монгырыштыжы вäрлäнä дä тӹшкӹ тӹшец 800 уштыш нäрӹ. Республикӹштӹ 728 000 ӹлӹзӹ, кыдывлä логӹц 43%-жӹ марынвлä. Марынвлä логӹц 80% туан йӹлмӹштӹ доно попат. Цилäжӹ Руш Федерациштӹ 605 000 марын ӹлä.

1980-шӹ ин Йылын вӹдӹм лÿктäлмӹ паштек Кырык марынвлäн территориштӹ гӹц кым пайыштыш ик пайжы вӹд пындашеш кодын. Тӹнäм 8000 эдем нäрӹм эвакуируйымы ылын дä шукынжок нӹнӹ туан Кырык сирӹштӹм курымеш коденӹт.

Кӹзӹтшӹ проект ваштареш Марий Элын, Суасламары Республикӹн дä Угарман областьын ӹлӹзӹвлä лоштыш группывлä туран шалгат. Ти проект ваштареш шалгышывлä логӹц Угарманыштыш экологи организаци ”Дронт” ылеш. Тенгеок руш церкäт Йылын вӹдӹм лÿктäлмӹ ваштареш шалга. Уграман епархиштӹ регионнан ”историн дä культурын сек пäлӹмӹ äштемикшӹ” Макарын Монастиржӹ верц шытырланен, тӹдӹм вӹд пындашеш ямден кердӹнä манын попат.

Марий Эл марынвлäм ӹшке республикӹштӹштӹ дикриминируйымы гишäн кымдан пäлӹмӹ лин. Политикиштӹш дискриминаци 2001-шӹ инок эче тӹнгäлäлтӹн, тӹнäм, кынам Республикӹн Президентеш Леонид Маркеловым айырымы лин. В. Путин Маркеловлан ”Халыквлä лоштыш тäнглӹмäш” орденӹм кычыктен, дä лач Маркеловын вуйлатымы жепӹн тӹдӹм критикуйышы журналиствлäм, халык активиствлäм дä оппозицин вуйлатышывлäм шинӹт дä пуштыныт. Мары культурын сферӹжӹм äнгӹсӹремдäт, йӹлмӹм тымдымым чӹдемдäт. Мары солавлäштӹш изи школвлäм питӹрäт дä кого школвлäштӹ мары йӹлмӹ докы ак кымылангдеп. Кугижäнӹш бюджет доно кырык марла пиш чӹдӹ книгäм лыктыт. Лӹмӹнок тетя литература нелӹ ситуациштӹ ылеш, кугижäнӹшӹн палшымы доно остатка лу иштӹ кырык марла лач кок тетя книгäм веле лыкмы.

Кыце Ирвел-кечӹвäлвел Турциштӹш курд халыкын примержӹ анжыкта, кого гидростанцивлäм шагалтымашым, тӹ мÿлäндӹштӹш солвалä дон халавлäм пыдыртымашым, тӹшец эдемвлäм вес вäрӹшкӹ колтымашым халык ваштареш эртäрӹмӹ геноцидӹн ик формыжы семӹнь анжымыла. Важвлäжӹм ямдышы эдемӹн культурыжы дä ӹлӹмӹ йöнжӹ, лин кердеш, нигынамат ак нормализуялтеп, молнамшы форман ак лиэп. Ушымы Нацивлäн Организацижӹ (УНО, рушла ООН) 1948-шӹ ин ”Геноцид ваштареш” лӹмäн документӹштӹжӹ ”халык группын ӹлӹмӹ условижӹм йори пäленок худаэмдӹмäш, ти халыкын тамахань лаштыкшын äль тӹдӹн воксеок яммыжы якте нäнген кердеш” манын келесӹмӹ.

Руш Федерацин президентшӹ Дмитрий Медведев, Руш Федерацин Вӹд вӹлнӹш транспортын министерствыжы дä энергокомпани ”Росэнерго” гӹц ти проектӹм шагалташ ядына.


“Кийла”
лӹмäн сирӹзӹвлä дон артньыквлäн регистрируйымы ушем

Ville Ropponen, kirjailija- ja taiteilijayhdistys Kiila ry.    Ota yhteyttä adressin tekijään